Op 25 september 1944 werd in Ede het leven van de dichter Ben Sikken (1921-1944) in de kiem gesmoord.
De 19-jarige Ben Sikken verhuisde na het bombardement op Rotterdam naar Wageningen. Daar haalde hij in 1941 zijn gymnasiumdiploma. Vanaf 1939 schreef hij gedichten. Tot publiceren kwam hij niet, omdat hij zich dan moest inschrijven bij de Nederlandsche Kultuurkamer. Zo’n inschrijving met Ariërverklaring was verplicht voor iedereen die vanaf voorjaar 1942 wilde publiceren.
In plaats van schrijver werd Sikken verkenner van de Groep Reynaert van de Geheime Dienst Nederland (GDN) die sinds de lente van 1943 actief was in Nederland. De verzamelde militaire gegevens werden via geheime radioverbindingen naar het Bureau Inlichtingen in Londen verzonden. Zo bracht hij Duitse stellingen en eenheden in kaart in het gebied tussen Rhenen, Renkum, Ede en Veenendaal. Onder andere op de Wageningse Berg.
Avond aan de rivier
Laat mij de zomeravond, en dit veerhuis hier,
dit schaduw-koel terras onder de oude bomen,
laat mij dit uitzicht op de spieg’lende rivier,
en ’t schouwspel van dit kalm verglijdend gaan en komen
der boten: lage aken, soms een donkre bark…
Nu lijkt dit land een droom: hoe edel, ongehavend
ligt ginds de Betuwe: een maatloos bloeiend park
onder de wolkenloze koepel van de avond…
En ‘k zie de wijde Rijn in ’t lieflijk perspectief
van golvend heuvelland der horizon vervloeien-
Mijn God, hoe machteloos heb ik dit landschap lief:
dit rijp azuren licht, dit zorgeloze bloeien…
Hoe wilde ik, dat ik steeds, als deze avond wijd
de mateloze stilte van Uw licht mocht drinken,
en zingen kon! Doch neen: breek op, hervat de strijd,
’t word nacht: dat slechts de taal der stalen wapens klinke.
Op 25 september 1944 werd Ben Sikken op de Wageningse berg betrapt en gearresteerd door de Duitse soldaten. Hij werd afgevoerd naar Ede. Het verhaal gaat dat zijn stoffelijk overschot achter een Duitse tank in triomf door het dorp werd gereden. Ook ging het verhaal dat hij tussen twee Duitse voertuigen in werd meegevoerd naar Ede. Dat is allemaal niet waar, maar hij werd wel keihard verhoord. o.a. door de beruchte Edese politieagent Abraham Kipp. Kipp was lid van de NSB, trad in dienst van de Waffen-SS en werkte ook voor de Duitse Sicherheitsdienst. Hij stond bekend als de bloedbeul.
Blijf staan en vecht
Niet van den slaap zal ik genezen:
Mijn vuist wordt nimmer hard en hecht.
Wie eenmaal heeft gezegd:
“ik sta en vecht”
sterft liever met uiteengereten pezen
maar fier en recht,
dan dat hij wijkt, vermoeid, in laffe vrezen,
Blijf staan en vecht!
Tevergeefs werd geprobeerd Sikken tot een uitvoerige bekentenis en het verraad van zijn medeverkenners te dwingen. Toen dat niet lukte werd hij zonder vorm van proces doodgeschoten. Op last van de Duitse bezetter bleef zijn dode lichaam 24 uur op straat liggen. Als afschrikwekkend voorbeeld. Pas toen kreeg het Rode Kruis toestemming zijn lichaam te begraven. Op twee oktober deed begrafenisondernemer Dirk Jan Boeve aangifte van Sikkens overlijden.
Een jaar later, op 25 september 1945, werd Sikken herbegraven te Wageningen (graf RK494). In november 1987 werd in de wijk Hamelakkers de Ben Sikkenlaan onthuld. Zijn naam staat op het Monument voor de Gevallenen aan de Costerweg in Wageningen. In Ede is (nog) niets dat aan Ben Sikken herinnert.
Nagelaten gedichten
Vanaf 1939 tot aan zijn dood heeft Ben Sikken enkele honderden gedichten geschreven, waaruit in 1947 een selectie is gebundeld onder de naam Nagelaten Gedichten (1947). De inleiding van het boek is geschreven door Gabriël Smit, een dichter/journalist die tijdens de Duitse bezetting werkzaam was voor de Nederlandsche Kultuurkamer, als correspondent en als verklikker.