De avonden (1947) van Gerard Reve is voor een culinair historicus een prima bron om te weten wat er bij een gewoon Amsterdams huishouden net na Tweede Wereldoorlog op tafel kwam.
Het menu van 31 december
soep, aardappels, ingemaakte tuinbonen, appelmoes en varkensvlees, gele vanillepudding met beschuiten, jam en chocolade hagelslag
Zijn moeder bracht de diepe [soep]borden naar de keuken. ‘Zo hebben we meer ruimte,’ zei ze, toen ze terugkwam. ‘Meer ruimte,’ zei Frits bij zichzelf, ‘ruimte.’ Hij schepte zich uit de schalen op. Er waren aardappelen, ingemaakte tuinbonen, appelmoes en varkensvlees. ‘Ik vind, dat het weer verrukkelijk is, moeder,’ zei hij, ‘vooral de jus.’ ‘Doe daar niet te gek mee alsjeblieft,’ zei ze, ‘want meer dan in de kom is er niet.’ ‘We eten bizonder lekker vandaag,’ zei Frits. Hij nam nog een tweede keer aardappelen en appelmoes.
‘Misschien was het lekkerder, als de appelmoes koel was,’ dacht hij. Zijdelings keek hij naar zijn vader. ‘Dat hij zijn vlees zo lang laat liggen, is zijn eigen zaak,’ zei hij bij zichzelf. ‘Ik vind het best. Er zit een botje in, zie ik. Niet groot. Je kan het met een enkele beweging met mes en vork van het vlees losmaken. Maar God, almachtige, ik weet zeker, dat hij het in zijn handen neemt.’ ‘Lust je niet meer?’ vroeg zijn moeder. Hij at snel door, maar bleef op zijn vader letten. Toen deze zijn bord op het vlees na leeg had, nam hij het vast en scheidde met duim en wijsvinger het vlees en een rand vet van het bot, legde het vlees weer neer, stak het bot in de mond, trok het er met een zuigend geluid uit en hield het in de holle hand. ‘Ik wou – ’ zei hij, rondziend. ‘Pak even een schoteltje,’ zei zijn moeder. Frits stond op, nam een geel schoteltje van het buffet, droeg het op de vlakke hand aan, maakte naast zijn vader een buiging en hield het hem voor. ‘Heel goed,’ zei deze en wierp het bot er op. ‘Almachtige, eeuwige,’ zei Frits bij zichzelf. ‘Ik kan niet geloven, dat dit voor u onopgemerkt is gebleven. Als dessert was er gele vanieljepudding met beschuiten, jam en chocoladehagelslag in lagen er in verwerkt. ‘Niet meer zo verschrikkelijk koud,’ zei zijn moeder, terwijl ze de glazen schaal van de schoorsteenmantel tilde en op tafel zette. ‘Het is heerlijk,’ zei Frits bij de eerste hap, ‘het had alleen iets meer kunnen afkoelen. Het is nu nog lauw. Dat komt de smaak niet ten goede. Maar het is toch heel lekker.’
Er worden vandaag ingemaakte tuinboontjes en appelmoes geserveerd. Hier zien we de kwekersachtergrond van moeder Van het Reve. Het is nu een fenomeen wat we nauwelijks meer kennen, maar het was gebruikelijk om de opbrengst van de eigen tuin in te maken. In tijden van schaarste was het zelfs noodzakelijk. Aangezien je geen ingemaakte tuinbonen kunt komen, is de ingevroren variant in de upermarkt een alternatief.
Soep
Ingrediënten: 1 l bouillon van rundvlees of 2 bouillionblokjes, 35 gr rijst of vermicelli en ca. 500 gr groenten van het seizoen (bloemkool, prei, wortels, bleekselderij) of soepgroenten van de groenteboer of supermarkt.
Bereiding: laat alles ca. 12 minuten zachtjes koken tot groenten en de rijst/vermicelli gaar zijn.
Varkensvlees
Ingrediënten: 1250 gr varkenskarbonaden, minstens 100 gr reuzel of boter, wat peper en 12 gr. zout.
Bereiding: Wrijf de karbonades in met peper en zout en bak ze in het hete vet of de boter aan beide kanten bruin. Maak de jus af met een flinke scheut kokend water. Stoof hierin de karbonades nog 20 minuten tot een half uur. Is de jus te dik of te vet, verdun hem dan met kokend water.
Ingemaakte tuinbonen
Ingredienten: 750 gr ingevroren tuinbonen, wat zout en bonenkruid.
Bereiding: Ontdooi de tuinbonen niet. Breng ruim water aan de kook en voeg de tuibonen toe. Laat 7 minuten zachtjes koken. Giet af en breng op smaak met zout en bonenkruid.
Appelmoes en aardappels
Zie de recepten van 22 december.
Gele vanillepudding met beschuiten, jam en chocolade hagelslag
Ingrediënten: 1 l melk, 65 g custard, 1 zakje vanillesuiker, 60 g suiker, 75 g rode jam (bosvruchten, aardbei, frambozen, bessen), 6 beschuiten en chocolade hagelslag.
Bereiding: Breng de melk aan de kook, houd 3-4 eetlepels koude melk achter. Meng de custard met de 2 soorten suiker en roer er de achtergehouden koude melk door. Maak een glad papje zonder klontjes. Schenk dit custardpapje al roerend door de gekookte melk en laat het op een laag vuur 2 minuten zachtjes doorkoken, blijf roeren.
Laat de custard circa 10 minuten afkoelen. Leg op de bodem van een glazen schaal de beschuiten. Verdeel er de helft van de jam over. Breng dan de helft van de custard aan en dek af met de andere helft van de jam. Tot slot een laag custard die wordt versierd met chocolade hagelslag. Serveer de pudding nadat hij is afgekoeld.
Alle recepten zijn net als in De avonden berekend voor een gezelschap van drie volwassen personen en gebaseerd op recepten uit het bekende kookboeken van net voor en na de Duitse bezetting. Zoals Kookboek van de Amsterdamse Huishoudschool (negende druk).